Irak Federal Yüksek Mahkemesinin IKBY Petrol ve Doğal Gazına İlişkin Kararı

Irak merkezî hükûmetiyle Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) arasında çözüme kavuşturulamayan üç temel sorun bulunmaktadır. Bunlar; tartışmalı bölgeler, petrol ve doğal gaz gelirleri, federal bütçedeki IKBY’nin payıdır. Bu üç sorunun temeline bakıldığında bunun, doğal kaynaklar olduğu görülmektedir. IKBY’nin Kürt bölgeleri olduğu iddiasında bulunduğu karma etnik ve dinî yapılı bölgeler, petrol açısından zengin bölgelerdir. Özellikle Kerkük vilayeti, Irak’ın toplam rezervinin yüzde 18’ine sahiptir. Bu nedenle tüm taraflar Kerkük’ü kontrol etmeye çalışmıştır.  2005 yılında Irak Anayasası’nın benimsenmesinden itibaren IKBY, petrol ve doğal gaz çıkarma ve ihraç etme hakkına sahip olduğunu iddia etmiştir. Ancak Nuri el-Maliki’nin ikinci döneminde IKBY’nin federal bütçeden payı kesilince merkezî hükûmetle IKBY arasındaki sorunlar daha da büyümüştür.

Irak Federal Yüksek Mahkemesi (IFYM) 15 Şubat 2022’de bir kararla 22 sayılı 2007 Petrol ve Doğal Gaz Yasası’nı Irak Anayasası’na aykırı bularak iptal etmiştir. IFYM, IKBY’nin tüm petrol ve doğal gaz gelirlerini Bağdat merkezî hükûmetine teslim etmesini karara bağlamıştır. Kararın zamanlaması, siyasi amaçla alındığı tartışmalarını gündeme getirmiştir. Nitekim IKBY, 2014 yılından itibaren merkezî hükûmete dönmeden petrol ihracatı gerçekleştirmektedir. Federal Yüksek Mahkemenin 2012 ve 2019’da açılan davaları hükûmet kurma sürecindeki krizin yaşandığı bir dönemde görmesi kararın siyasi nedenlerle alındığı izlenimine sebep olmuştur. Diğer yandan IKBY Petrol ve Doğal Gaz Kanunu’nun iptalinden en çok zarar gören Kürdistan Demokrat Partisi’nden (KDP) Hoşyar Zebari’nin cumhurbaşkanlığı adaylığı bir gün önce IFYM tarafından anayasa hükümlerine aykırı bulunarak iptal edilmiştir.

IKBY petrol gelirlerinin federal hükûmete teslim edilmesini hükme bağlayan karardan yaklaşık bir yıl sonra yine Federal Yüksek Mahkeme, 2021 yılı 23 sayılı bütçe yasasına göre IKBY’nin yükümlülüklerini yerine getirmemesi (günlük 250 bin varil teslim) nedeniyle Haziran 2021’den bu yana IKBY’deki devlet memuru maaşları için para transferlerinin 1 trilyon 3 milyar Irak dinarı (yaklaşık 689 milyon dolar) iptaline karar vermiştir. Sudani hükûmetinin IKBY’deki en güçlü siyasi parti olarak bilinen KDP’nin verdiği destekle kurulduğu göz önüne alındığında, söz konusu kararın siyasi ve güvenlikle ilgili konularda bazı etkilerinin de olabileceği yönünde tahminler yürütülmektedir. KDP lideri Mesut Barzani, Federal Yüksek Mahkeme kararını “düşmanca” bir tavır olarak nitelemiş ve bunun Devletin Yönetimi Koalisyonu çerçevesinde vardıkları anlaşmalara aykırı olduğunu ifade etmiştir. Federal Yüksek Mahkemenin bu kararı, Washington yönetiminin IKBY’den doğal gaz ihracatı yapılması için IKBY’ye baskı yaptığı bir dönemde gerçekleşmiştir. Dolaysıyla Irak’ın İran (arkasında Rusya) ile ABD çekişmesine yeninden sahne olması beklenebilir.