Kırgızistan’ın Yeni Cumhurbaşkanı Atambayev Ankara’da
Hasan KANBOLAT, ORSAM Başkanı, hasankanbolat@orsam.org.tr
Orta Asya ülkeleri arasında Kırgızistan’a ayrı bir sevgim ve saygım vardır. Türkiye ile Kırgızistan arasında yaklaşık beş saat uçuş mesafesinin olmasına rağmen iki ülke arasında var olan etnik, dil, din, tarih, kültür yakınlığı ikili ilişkilerin çok yönlü ve çok boyutlu artmasına yardımcı olmaktadır. Türkiye, Kırgızistan’ın bağımsızlığını ilk tanıyan ülkedir. Zor durumlarında her zaman Kırgızistan’ın yanında olmuştur. 23 Aralık 1991’de Kırgızistan’dan ilk resmi ziyaret Türkiye’ye yapılmış ve bu ziyarette birçok işbirliği anlaşması imzalanmıştır. Kırgızistan’ın yüzölçümü küçüktür. Nüfusu azdır. Sanayisi yoktur. Dağlık bir ülkedir. Ancak, yetişmiş insan gücünü organize etmeyi bilir. Daha önemlisi, yüzyıllardır diplomasiyi ve stratejiyi en iyi kullanan halklardan biri olmuştur. Bu sayede Kırgızistan Orta Asya’da çok partili parlamenter demokrasiyi başarıyla gerçekleştirebilmiştir. Hem genel seçimlerini hem cumhurbaşkanlığı seçimini demokratik bir ortamda yapabilmiştir. Diğer Orta Asya ülkelerinin henüz yeni girmeye başladığı demokratikleşme türbülansından başarıyla çıkabilmiştir.
30 Ekim’de seçilen ve 1 Aralık’ta yemin ederek göreve başlayan Kırgızistan’ın yeni Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev ilk yurtdışı ziyaretini 12 Ocak’ta Türkiye’ye yapıyor. Atambayev’e yeni kabineden üç bakan (Dışişleri, Savunma ve Kültür), dört milletvekili ve bürokratlardan oluşan elli kişilik bir heyet katılacak. Atambayev, 12-13 Ocak’ta Ankara’da, 14-15 Ocak’da İstanbul’da olacak ve Başbakan Erdoğan ile görüşecek. Atambayev, Ankara’da Cumhurbaşkanı Gül ile bir araya gelecek. TBMM’de genel kurula hitap edecek. TOBB ile birlikte işadamları ile buluşacak. Türkiye’de yaşayan Kırgızlarla (3000) ve Kırgız öğrencilerle (1200) bir araya gelecek. Ziyaret sırasında iki ülke arasında imzalanmış olan ‘Edebi Dostluk’un yenilenmesi ve ‘Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Eylem Planı’nın ele alınması bekleniyor.
Vizesiz Geçişten, Kimlikle Geçişe Doğru
İki ülke arasında ilk aşamada 30 gün için kaldırılan vizesiz geçişin 90 güne çıkartılması kararlaştırılmıştı. Bu kararı Kırgızistan tarafı onaylamış olmasına rağmen, Türk tarafı henüz onaylamadı. Ancak, 90 günde yeterli değildir. İki ülkenin siyasi kararı (Erdoğan ve Atambayev) vizelerin tamamen kaldırılmasıdır. Aslında, iki ülkenin gelmiş olduğu yakınlaşma düzeyi pasaport yerine kimlikle geçişe ve süresiz oturuma daha uygundur. Nitekim, Yunanistan vatandaşları ve Aralık 2011’den itibaren Gürcistan vatandaşları Türkiye’ye kimlikle girebilmektedir. Kırgız vatandaşlarına da bu ayrıcalık tanınmalıdır.
Atambayev, Türkiye’yi iyi biliyor. SSCB’nin son yıllarından itibaren Türkiye ile ticari bağları bulunuyordu. Türkçe’yi çok iyi konuşuyor. Ayrıca, “Her başarılı erkeğin arkasında güçlü bir hanım vardır” sözünü doğrular şekilde Atambayev’in arkasında da kocası ve çocukları için doktorluk mesleğini bırakacak kadar fedakar olan Raya Hanım bulunmaktadır. Raya Hanım’da Türkiye ziyaretine katılacaktır. Türk yöneticilerin Orta Asya’ya giderken genelde hanımlarını götürmemeleri de bölgede üzüntü yaratıyor. Bunun da bilinmesinde yarar vardır.
Türkiye her alanda Kırgızistan’ı destekliyor. Ancak, Gül, Erdoğan, Davutoğlu ve Dışişleri Bakanlığı’nın hızına ve vizyonuna maalesef Türk bürokrasisi ayak uyduramıyor. Türkiye, 2010 yılında Kırgızistan’a 10 milyon Dolar hibe verdi. 51 milyon Dolar tutarındaki borcu sildi. Ancak, borcun silinmesine dair karar henüz TBMM’den çıkmadı. Ayrıca, 2010 yılında TİKA kanalı ile yapılan kalkınma yardımlarında da petrol ve doğal gaz zengini çevre ülkelere bile Kırgızistan’dan daha fazla yardım yapılması Ankara’nın stratejik düşünmesi gerektiğini göstermektedir.
Sonuç olarak, Atambayev’in Türkiye ziyareti ile birlikte iki ülke ve iki kardeş halkın bütünleşmesi yönünde yeni bir modele yönelinmelidir.
