Kuzey Afrika Gündemi: 15-21 Şubat 2020

Libya
Libya'daki iç savaşın konuşulduğu Münih Güvenlik Konferansı Almanya'da sona ererken, Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan bin Abdullah Al Suud, Türkiye'yi Suriye, Libya ve Somali’deki aşırılık yanlısı milislere destek vermekle suçladı.

Brezilya Hava Kuvvetleri, ellerindeki Rus savaş helikopterlerinin, Libya Ulusal Ordusu’na (LUO) satışını müzakere ediyor.

Trablus'u ziyaret eden Cezayir Dışişleri Bakanı Sabri Bukadum ile yaptığı görüşme sonrasında UMH Başkanı, Cezayir’e Libya’da istikrar sağlamak adına yürüttükleri diplomatik çabalarından dolayı teşekkür etti. İki kardeş ülke arasındaki bağların derinliğini vurguladı; ardından Libya iç kriziyle alakalı düşmanlıklar sona ermeden barıştan söz edilemeyeceğini ifade etti.

Birleşmiş Milletler (BM) Libya İnsani Yardım Koordinatörü Yakub El Hillo, dünyadaki en fazla denetimsiz askeri mühimmatın Libya'da olduğunun, 6 milyonluk nüfusa sahip ülkede 150 bin ila 200 bin ton arasında denetimsiz askeri mühimmat bulunduğunun altını çizdi. Libya'da her dört kişiden birinin çatışmalardan etkilendiğini, 345 bin kişinin yerinden edildiğini ve 900 bin kişinin insani yardıma ve korumaya ihtiyaç duyduğunu belirten El Hillo, Trablus'ta 115 bin öğrencinin ise çatışmalar nedeniyle kapanan okullarına gidemediğini söyledi.

Birleşmiş Milletler (BM), Libya krizine çözüm amacıyla 5+5 formatındaki askeri komite toplantısının ikinci turunun 18 Şubat Salı günü İsviçre'nin Cenevre kentinde başladığını duyurdu. BM Libya Destek Misyonu (BMLDM), taraflardan sorumluluk duygusu içinde, ciddi ve yapıcı bir tavır sergilemesini ve bu tavrın 26 Şubat'ta yine Cenevre'de başlaması beklenen Libya konulu siyasi müzakerelere taşınmasını umduğunu vurguladı. Libya Yüksek Devlet Konseyi Başkanı Halid el-Meşri, toplantıya kimlerin katılacağını bilmedikleri için Cenevre'ye gitmeyeceklerini söyledi.

Halife Hafter liderliğindeki LUO, Türkiye'nin, Libya'ya silah satışını yasaklayan uluslararası anlaşmayı ihlal ettiğini savunarak, Trablus limanında demirli bulunan, silah ve mühimmat taşıyan Türkiye'ye ait bir gemiyi vurdukları haberini verdi. Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Başkanı Fayiz Serrac, LUO güçlerinin başkent limanını bombalamasından sonra BM gözetiminde Hafter'le ile yürütülen siyasi, askeri ve iktisadi müzakerelerin tümünü askıya aldı.

UMH tarafından yürütülen Öfke Volkanı Operasyonu Sözcüsü Mustafa el-Mecei, Hafter güçlerinin 20 Şubat sabahı başkent Trablus yakınlarındaki Hallatat bölgesine düzenlediği saldırı sonrası gerçekleştirdikleri operasyonda, en az 25 silahlı milisin etkisiz hale getirildiği açıklamasında bulundu.

Fas
GE Yenilenebilir Enerji-Rüzgar Enerjisi Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Türkiye Üst Yöneticisi Manar Al Moneef, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da yenilenebilir enerji alanında en iyi gelişim gösteren ülkelerin Türkiye ve Fas olduğuna işaret ederek, "Bu iki ülke bölgelerinde öncü konumda bulunuyor.” ifadesini kullandı. Ayrıca Al Moneef, deniz üstü rüzgar enerji teknolojisinde de GE'nin dünya lideri olduğunu ve Türkiye'de kurulması planlanan ilk deniz üstü rüzgar santrali projesiyle de ilgilendiklerini kaydetti.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un, reform projesi kapsamında “İslami bölücülükle mücadele" tedbirinde; başta Türkiye, Cezayir ve Fas olmak üzere yabancı ülkelerin gönderdiği imam uygulamasına son verilip, yerine Fransa’da eğitim almış, Fransızca bilen imamların getirilmesi planlanıyor. Ayrıca Macron, yabancı dil eğitimi için yurt dışından gelen ve Fransızca bilmeyen öğretmenlerin artık Fransa'da eğitim vermeyeceğini belirtti. Fransa’da toplam 9 ülkeden (Cezayir, Hırvatistan, İspanya, İtalya, Fas, Portekiz, Sırbistan, Türkiye ve Tunus) dil öğretmenleri bulunuyor.

İspanya'nın deniz kurtarma servisinin 19 Şubat Çarşamba günü yaptığı açıklamaya göre, Batı Sahra kıyısından Kanarya Adaları’na doğru hareket eden ve 28 kişiyi taşıyan bir tekne Fas açıklarında alabora oldu; sadece 14 göçmen kurtarılırken, 2’si çocuk 14 göçmen boğularak hayatını kaybetti.

Cezayir
Adana'nın Ceyhan ilçesi, Türk ve Cezayir şirketlerinin ortaklığıyla 1,4 milyar dolar maliyetle kurulacak polipropilen üretim tesisi ve Türkiye Varlık Fonunca yaklaşık 10 milyar dolar yatırımla hayata geçirilmesi planlanan rafineri ve petrokimya tesisi sayesinde enerji merkezi olması hedefleniyor.

Yeni Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun katkılarıyla Cezayir; Afrika Birliği zirvesi, iş birliği ajansı oluşturulması, Libya krizi için barış görüşmeleri, serbest ticaret alanı ve ekonomik ortaklıklarla beraber tekrar Afrika sahnesine dönüş yapıyor.

Abdulmecid Tebbun, eski Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika'yı istifaya götüren ve yaklaşık bir yıldır devam eden gösterilerin başladığı 22 Şubat'ı "milli gün" olarak ilan etti. Hirak'ın başlamasından bir yıl sonra, siyaset bilimci Chérif Dris, "rejim" dayanıklılık göstermesine rağmen, Cezayir'de değişimin imkansız olmadığına inanıyor. Rejim demokratik başlangıçları ne kadar engellemek istediyse de Cezayir bu yolda ilk kilometre taşlarını atıyor. Hirak aktivistleri, rejim diyaloğu reddettiği ve baskıyı sürdürdüğü müddetçe durmayacaklarını söylerken; Hirak’ın yıldönümünün hareketi yeniden canlandırdığı gözlemlendi.

Cezayir Cumhurbaşkanı, Libya ateşkes görüşmelerinde arabulucu olmaya hazır olduğunu ve ülkesinin BM Güvenlik Konseyi (BMGK) tarafından yetki verilirse Libya'ya hızla barış getirebileceğini söyledi.

Tunus
İlyas el-Fahfah uzun süren müzakereler sonucunda üzerinde anlaşmaya varılan yeni koalisyon hükümetinin listesini açıklayarak erken seçim riskini önledi. Fahfah, 30 bakan ve 2 devlet katibinden oluşan kabinesinin geniş yelpazeli bir koalisyon ve halka yeniden güven ve umut vermeye dayalı bir siyasi platform oluşturduğunu ifade etti.

Cumhurbaşkanı Kays Said pazartesi günü yaptığı açıklamada, yeni hükümetin meclis güven oyu kazanamaması durumunda parlamentoyu feshedeceğini ve erken seçim çağrısında bulunacağını bildirdi.

Nahda Hareketi Partisi, hükümete katılma kararının, Fahfah'ın kabinesinde daha verimli ve dengeli hale gelecek şekilde değişiklik yapılmasının ardından alındığını kaydettiği açıklamasında; özellikle komşu ülke Libya'da yaşanan savaş tehlikesinin yanı sıra ülke içindeki sosyal ve ekonomik şartların, yönetimin yeni bir hükümete teslim edilmesini gerekli kıldığını dile getirdi.

Tunus'un Kalbi Partisi Genel Başkanı Nebil el-Karvi, yeni hükümeti kurmakla görevlendirilen İlyas el-Fahfah'ın hazırladığı kabinenin kendilerini ilgilendirmediğini bildirerek, Fahfah'ın hazırladığı kabine listesine göz atmaları için yapılan çağrıyı reddettiğini belirtti.

Başkent Tunus'taki Belediye Tiyatrosu önünde toplanan göstericiler, üzerinde "Raid Salah'a özgürlük" ve "Hepimiz Raid Salah'ız" yazılı pankartlar taşıyarak; İsrail mahkemesinin 1948 Filistin İslami Hareketi lideri Şeyh Raid Salah'ı 28 ay hapis cezasına çarptırma kararını protesto ettiler. Şeyh Raid Salah 10 Şubat'ta, İsrail'in kuzeyindeki Hayfa kentinde bulunan mahkemede, yaptığı konuşmalar nedeniyle aralarında “terör örgütüne destek” iddiasının da bulunduğu 4 ayrı suçtan 28 ay hapse mahkûm edilmişti.

Mısır
Mısır'ın üst düzey savcısı, polisin gözaltına alınan aktivist Patrick Zeki’ye işkence yaptığı iddialarını reddetti. Geçen hafta Zeki’nin avukatları, Zeki’nin gözaltındayken güvenlik güçleri tarafından dövüldüğünü ve işkenceye maruz kaldığını söylemişti. Savcılık yaptığı açıklamada, gözle görülür herhangi bir yaralanmanın gözlemlenmediğini söyledi.

Mısır Dışişleri Bakanı Sami Şükrü, Münih Güvenlik Konferansında yaptığı konuşmada Libya Başkanlık Konseyi'nin Libya halkının tüm taraflarını temsil edecek şekilde yeniden oluşturulması gerektiğini söyledi. Şükrü, Mısır'ın Libya krizini çözmek için siyasi bir çözüme ulaşmak istediğini dile getirdi. Şükrü aynı zamanda Libya krizinde kapsamlı bir çözüme ulaşmanın yanı sıra aşırılık yanlısı örgütlerle savaşmaya odaklanılması gerektiğini söyledi.

Mısır Dışişleri Bakanı Sami Şükrü, Kuveytli mevkidaşı Ahmed Nasser Al-Mohammad Al Sabah ile 56. Münih Güvenlik Konferansında bir araya geldi. İkili Körfez ülkelerine yönelik tehditleri ve yapılan bölgesel müdahaleleri reddettiklerini vurgulayarak, bölgesel gelişmeler ışığında Arap Körfezi'nin güvenliğini ve istikrarını korumak için çaba sarf edilmesi gerektiğini kaydetti.

Mısır ve Fransız deniz kuvvetleri Akdeniz'de bir tatbikat gerçekleştirdi. Mısır Ordu Sözcüsü Albay Tamir er-Rifai, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, tatbikatın Fransız uçak gemisi Charles de Gaulle'ün Akdeniz'de bulunduğu sırada Rafale ve F-16 savaş uçaklarının katılımıyla gerçekleştirildiğini aktardı. Sözcü Rifai, tatbikat çerçevesinde Mısır kara suları içinde ve dışında arama-kurtarma operasyonunun yanı sıra savunma, denizdeki hedefe saldırı ve havada yakıt ikmali uygulamaları yapıldığını kaydetti.

Katar tarafından finanse edilen Al-Araby el-Jadid gazetesinin haberine göre, geçen hafta İsrail'i ziyaret eden Mısır güvenlik heyeti, Hamas lideri Yahya Sinwar'ın yanı sıra üst düzey bir Hamas askeri yetkilisine yönelik suikast planını engelledi.Londra merkezli gazeteye göre, Mısırlı heyet, İsrail’in suikast düzenlemeyi planladığı bilgisini aldıktan sonra geçen hafta Gazze ve İsrail'e sürpriz bir ziyaret gerçekleştirdi.

Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah el-Sisi Askeri Üretim Bakanlığı’na bağlı fabrikaların açılışını yaptı. Ebu Zabaal Şirketi'ne ait fabrikalarda silah, mühimmat ve askeri ekipman üretimi yapılacağı bildirildi.

Mısır’ın Süveyş Kanalı'nı güvence altına almak için ülkenin doğu sınırında yeni bir askeri üs inşa etmeye hazırlandığı bildirildi. Middle East Monitor tarafından hazırlanan raporda bir kaynaktan edinilen bilgiye göre "Yeni üs kanalın sevkiyat faaliyetini, tünellerini ve ekonomik bölgesini güvence altına alacak." Kaynaklara göre yeni üssün, İsmailiye valiliği Ebu Sultan'da bulunacağı ve 160.000 dönümlük bir alan üzerine inşa edileceği ifade edildi.

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo'nun yaptığı açıklamada, Mısır ve Etiyopya arasındaki Rönesans Barajı konusundaki anlaşmazlığın çözülmesinin "aylar" alabileceğini söyledi. Pompeo, iki ülkenin “barajla ilgili nihai bir anlaşmanın şartlarını formüle etmek” üzerinde çalıştıklarını söyledi.