Kuzey Afrika Gündemi: 27 Ocak-2 Şubat 2020

Cezayir
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 26-28 Ocak tarihlerinde düzenlediği Cezayir ziyareti ülke basınında geniş yer buldu.

"El-Vatan" gazetesi Erdoğan'ın ziyaretini "Cezayir ve Ankara tutumlarda bazı farklılıklara rağmen iki önemli ortak" ifadesiyle manşetten okuyucularına duyururken, "Eş-Şuruk" gazetesi de yine manşetten "Türkiye-Cezayir: Yeni Güç" ifadelerini kullandı. Devlete ait "El-Mücahid" gazetesi ise, "Derin ilişkilerin kurulması için anlaşmalar" manşetini attı.

OPEC üyeleri ve OPEC dışı bazı petrol üreticisi ülkeler 5-6 Mart'ta Avusturya'nın başkenti Viyana'da toplanarak küresel petrol piyasasının görünümünü değerlendirmek üzere anlaşmıştı. Cezayir Enerji Bakanı Muhammed Arkab, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) mart ayındaki toplantısının “piyasada dengeyi sağlamak” amacıyla şubat ayına alınabileceğini bildirdi.

Thafra Sadakat ve Dayanışma Derneği, Hirak Hareketi tutuklularının ailelerini bir araya getirerek Fez, Guercif ve Nador’da hapsedilen hareket aktivistlerinin durumu hakkında rapor yayınladı.

Onlarca Hirak Hareketi tutuklusu, ocak ayının başlarında kefaletle serbest bırakıldı. Yüzü aşkın aktivist hala hapiste, buna ek olarak yetkililer göstericileri tutuklamaya devam ediyor. Hirak öncüleri, 22 Şubat’ta, Hirak’ın ilk yıldönümüne yaklaşıldıkça hareketin enerjisinin yenilenmesini ümit ediyor; çünkü insanlar harekete karşı “umut-korku, inanç-baskı” ikilemini yaşıyor.

Savunma bakanlığının 30 Ocak Perşembe günü yaptığı açıklamaya göre, başkentin Birtouta bölgesinde 29 Ocak Çarşamba günü hükümet karşıtı barışçıl protesto yürüyüşüne patlayıcı bir kemerle intihar saldırısı planlama teşebbüsünde bulunan Bachir R. isimli saldırgan tutuklandı.

Tunus
Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Dışişleri Bakanı Bin Zayid'i başkent Tunus'taki Kartaca Sarayı'nda kabul etti. Libya krizi başta olmak üzere iki ülke arasında ortak öneme sahip meseleler de görüşmede ele alındı.

Tunus ve Fransa, Tunus açıklarında Sfaks 611 Ortak Deniz Tatbikatı düzenledi.

Göreve gelişinin 100'üncü günü dolayısıyla Tunus resmi televizyonuna konuşan Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said, "Gün gelecek ve Filistin özgürlüğüne kavuşacak, başkenti de Kudüs-ü Şerif olacaktır." değerlendirmesinde bulunarak Trump'ın sözde Orta Doğu barış planını "Yüzyılın Mezalimi” olarak nitelendirdi.

Sultan Kabus bin Said’in cenaze töreni için Umman’ı ziyaret etmesi dışında 23 Ekim’de seçilmesinden bu yana hiç resmi ziyarette bulunmamış olan Cumhurbaşkanı Kays Said, ilk resmi ziyareti için Cezayir’i seçti.

Tunus'ta hükümeti kurmakla görevlendirilen Başbakan İlyas el-Fahfah, Kartaca Sarayı’nda yeni hükümetin oluşumu için farklı parti ve bloklardan oluşan karma komisyonlarla sabah ve öğlenden sonra olmak üzere iki oturum düzenledi. Başbakan el-Fahfah, 25 bakanı geçmeyecek şekilde mini bir hükümet kurmak için çalışacağını dile getirmişti. Sabah oturumunda: Ennahda Hareketi (İslami, 54 milletvekili / 217), Demokratik Attayar (sosyal demokrat, 22 sandalye), El-Karama Koalisyonu (devrimci, 18 milletvekili), El-Şaab Hareketi (Milliyetçi-Nasırcı, 15 milletvekili) ve Tahya Tunus Hareketi (Liberal, 14 milletvekili) varken; öğleden sonraki oturumda: Meşru Tunus Partisi (liberal, 4 milletvekili), Halk Cumhuriyetleri Birliği (UPR, merkez, 2 milletvekili); Nida Tunus (Liberal, 3 Milletvekili), Tunus’un Alternatifi Partisi (Liberal, 3 Milletvekili) ve Afak Tunus Partisi (Liberal, 2 Milletvekili) bulunmaktadır.

İslamcı Ennahda Partisi tarafından başbakanlık görevine aday gösterilen Habib Jemli’nin 10 Ocak’ta sunduğu hükümet önerisinin parlamentodan güvenoyu alamamasıyla reddedilmesinden sonra, Cumhurbaşkanı Kays Said, ülkenin bir sonraki hükümetini kurması için görevlendirdiği İlyas el-Fahfah’ı “Genç Tunusluların çağrılarına bir yanıt” olarak görmektedir.

İlyas el-Fahfah, başkent Tunus'ta düzenlediği basın toplantısında, küçültülmüş bir hükümet kuracağı sözünü verdi; "Tunus'un Kalbi" ve "Özgür Anayasa" partilerinin hükümette olmayacağını belirtirken, gerçek anlamda bir muhalefet olmadan demokrasiden söz edilemeyeceğini ifade etti. Ennahda Partisi, Jemli’nin hükümet oluşumunda Tunus’un Kalbi Partisi’nin yer almasına şiddetle karşı çıkmıştı, fakat Fahfah’ın yeni kuracağı hükümet için “Tunus’un Kalbi olmadan asla” diyerek partiyi hükümete sokma fikrinin tekrar düşünülmesini istemektedir.

Libya
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Yunanistan Başbakanı Kyriakos Miçotakis ile Paris'te düzenlediği ortak basın toplantısında, "Şu anda Türkiye'nin takındığı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Berlin konferansında vermiş olduğu sözlerle aykırılık taşıyan tavırlarından dolayı duyduğum kaygıyı dile getirmek istiyorum" derken; Türkiye Dışişleri Bakanlığı Macron’a, “Fransa, Konferans kararlarının uygulanmasına katkıda bulunmak istiyorsa, öncelikle Hafter'e verdiği desteği sonlandırmalıdır.” cevabını verdi.

Libya'da 12 Ocak'tan beri 110'un üzerinde ateşkes ihlali kaydedildiğini belirten Birleşmiş Milletler (BM) Libya Özel Temsilcisi Gassan Selame; Berlin Konferansı'nda alınan kararlara rağmen ateşkese uyulmadığını belirterek, "Libya'da ateşkesin sadece adı var." ifadesini kullandı.

BM Libya Destek Misyonu (UNSMIL)’nun sosyal medya hesabından yapılan açıklamaya göre, BM Libya Özel Temsilcisi Gassan Selame ve Yardımcısı Stephanie Williams, Libya'nın doğusundaki er-Recme'de Libya Ulusal Ordusu (LUO) Komutanı Halife Hafter ile bir araya geldi. Hafter kendisine bağlı güçlerin Cenevre’de kalıcı barışı görüşmek üzere düzenlenecek 5+5 askeri komite toplantısına katılacaklarını belirtti.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Almanya Başbakanı Angela Merkel ile Libya krizini görüştü. Ukrayna ve Suriye’deki durumun da ele alındığı bildirilen açıklamada, Putin ve Merkel’in ABD Başkanı Donald Trump’ın sözde Orta Doğu Barış Planı ile ilgili görüş alışverişinde bulunduğu kaydedildi.

Fransız İstihbarat Şirketi Hafter’in son iki hafta içerisinde BAE’den yaklaşık 3000 ton askeri teçhizat aldığını açıkladı.

Fas
Portekiz ve Fas Dışişleri Bakanları, Rabat’ta gerçekleştirdikleri görüşmede stratejik ortaklıklarını çeşitlendirme ve farklı düzeylerde iş birliğini artırma sözünü verdi.

ABD Başkanı Trump, 29 Ocak Çarşamba günü İsrail Başbakanı Bünyamin Netanyahu ile Beyaz Saray'da  düzenlediği BAE, Bahreyn, Umman büyükelçilerinin de katıldığı ortak basın toplantısında tek taraflı “Orta Doğu barış planını” kamuoyuna açıklamıştı. Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita, ülkesinin Trump'ın İsrail-Filistin meselesiyle ilgili açıkladığı vizyonu ilgiyle takip ettiğini aktardı. Planla ilgili olarak; Tunus Dışişleri Bakanlığı, Ortadoğu'da adil, kapsamlı ve kalıcı bir barışın kurulmasının Filistin halkının haklarının tanınmasıyla olacağını söyledi. Cezayir Dışişleri Bakanlığı da, Filistin’e güçlü ve kalıcı desteğini “Yüzyılın Anlaşması sözde barış planının açıklanmasının ardından Cezayir, Filistin meselesine ve dokunulması ve zaman aşımına uğraması söz konusu olmayan bağımsız Filistin devletinin kurulması hakkına verdiği desteği yinelemektedir.” ifadesini kullanarak gösterdi.

Fas ve İsrail arasında resmi diplomatik ilişkiler olmamasına karşın; İsrail Havacılık ve Uzay Sanayi tarafından üretilen İsrail dronları, “EADS Harfang” markası altında Heron (İsrail havacılık sanayi yapımı insansız hava aracı) pazarlayan Fransız savunma şirketi Dassualt aracılığıyla Fas'a transfer edilmiştir. İnsansız Hava Araçları’nın (İHA) ülkenin güney kesiminde ve Batı Sahra bölgesinde var olan terör gruplarını izlemek için kullanılacağı bildirilmiştir.

Mısır
Suudi Arabistan ve Mısır Deniz Kuvvetleri ortaklığında, Kızıldeniz kıyısındaki Safaga’da gerçekleştirilen Mercan-16 adlı deniz tatbikatı sona erdi. Tatbikatın Komutanı Tuğamiral Muhammed el-Karni, Suudi Arabistan ile Mısır donanmaları arasında iş birliği bağlarının derinleştirildiği ve deneyim alışverişinde bulunulduğunu vurguladı. Karni aynı zamanda savaşa hazırlık seviyesinin yükseltildiği, profesyonel becerilerin üst düzey güvenlikle geliştirildiğini de belirtti.

Mısır Merkez Bankası'na göre, Suudi Arabistan'ın Mısır'daki doğrudan yatırımı, 2019/2020 mali yılının ilk çeyreğinde %43,3 düşüşle 69,3 milyon $ kaydedildi. (Önceki yılın aynı döneminde 122,4 milyon $’dı)

Mısır Petrol Bakanlığı, Akdeniz'de petrol ve doğal gazın araştırılması için en az 332 milyon ABD doları yatırımla iki yeni anlaşma imzalandığını duyurdu. Bakanlık yaptığı açıklamada, Mısır Petrol Bakanı Tarık el-Molla'nın Mısır Doğal Gaz Şirketi ve ABD Exxon Mobil petrol şirketi ile yaptığı iki anlaşmayı imzaladığını söyledi. El-Molla, petrol sektöründe Temmuz 2014'ten bu yana petrol ve doğalgaz arama için toplam yatırım tutarı 16 milyar dolar olan 82 anlaşma imzalandığını bildirdi.

Mısır, ABD Başkanı Donald Trump'ın açıkladığı Yüzyılın Anlaşması’nı memnuniyetle karşıladı. Mısır Dışişleri Bakanlığı Filistin ve İsraillileri önerilen planı dikkatle incelemeye çağırdı. Mısır Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, "ABD'nin Filistin davası için kapsamlı ve adil bir barışa ulaşma çabalarını takdir ediyoruz" dedi.

Mısır mahkemesi eski özel kuvvetler subayı militan Hişam el-Ashmawy'yi ve terör suçundan yargılanan 36 kişi hakkında idam kararı verdi. Ashmawy, 2018'in sonlarında Libya'daki Derna kentinde yakalanmış ve geçen yıl mayıs ayında Halife Hafter’e sadık yetkililer tarafından Mısır’a transfer edilmişti.

Washington'daki Mısır, Etiyopya ve Sudan arasında gerçekleşen en son müzakere turunda da Rönesans Barajıyla ilgili kapsamlı bir anlaşmaya varılamadı. ABD tarafların şubat ayının sonuna kadar imzalanması için anlaşmanın yasal ve teknik yönleri üzerinde çalışmaya devam edeceği bir açıklama yaptı.

Mısır temyiz mahkemesi Müslüman Kardeşlerle bağlantısı olduğu iddiasıyla terör listesinde olan muhalefet figürü ve eski cumhurbaşkanı adayı Abdel-Moneim Abul Fotouh'u ve diğer yedi kişiyi terör listesinden çıkardı