Kuzey Afrika Gündemi: 29 Ekim - 11 Kasım 2018

Fas
Fas, Batı Sahra halkı ile ilgili siyasi bir çözüm girişiminde bulunmaksızın, kendi topraklarında kalan Batı Sahra halkının ekonomik kalkınmasına yönelik faaliyetlerini sürdürüyor. Faaliyetleri arasında, endüstriyel kompleksler ve limanlar kurma ve şehirleri genişletme planları var. Fas Kralı VI. Muhammed, Fas’ın Batı Sahra ile bağlantılı olarak uzun süredir ilişkilerinin gergin olduğu komşusu Cezayir’le diyalog kurmaya hazır olduğunu duyurdu.

Fas Kralı, birkaç hafta önce Batı Sahra Krizi’nin çözüme ulaşamamasından Cezayir’i sorumlu tuttuğunu açıkça dile getirmişti. Ancak Cezayir tarafından konuyla ilgili resmi bir cevap veya tepki gelmedi. Cezayir daha önce sınırın açılması için üç şart ileri sürmüştü: (a) Fas’ta Cezayir’e yönelik karalama kampanyasının durdurulması, (b) Cezayir’e doğru uyuşturucu kaçakçılığının durdurulması için teknik çalışma ve işbirliği yapılması ve (c) Cezayir’in Batı Sahra meselesine yaklaşımı tartışmaya kapalıdır.

Cezayir
Boteflika’nın Nisan 2019’daki başkanlık seçimi için adaylığının onaylanması tartışma konusuyken, adaylığı onaylayacak olan iktidar partisi FLN (Ulusal Özgürlük Cephesi) başkanı görevinden ayrıldığını duyurdu. Bouteflika’nın adaylığı ile ilgili herhangi bir resmi açıklama yapılmadı. Üç dönemdir devlet başkanlığı görevini yürüten Bouteflika’nın dördüncü dönem için adaylığı tartışmalara yol açtı. 20 yıldır görev yapması, ileri yaşı ve kötüye giden sağlık durumu nedeniyle Bouteflika'nın yeni dönem için devlet başkanı adaylığı . Bouteflika hayatta olduğu sürece Ulusal Özgürlük Cephesi Partisi’nin (FLN) adayı olması gerektiğini ileri sürenlere karşı, konuşma ve hareket etmekte zorluk çekme gibi felç sonrası ciddi sağlık sorunlarıyla karşı karşıya olan Bouteflika’nın Devlet Başkanlığı’ndan ayrılması gerektiğini savunanlar var. İktira yakın partiler Bouteflika’nın yeni dönem adaylığını desteklediklerini duyurdular.

2018’i zor ekonomik koşullar çerçevesinde geçiren Cezayir, 2019 için umutla girmek istiyor ama durum da çok parlak değil. Dış ticaret açığını azaltan, enflasyonu makul bir seviyeye çekmeyi ve döviz rezervlerini 80 milyar dolarda sabitlemeyi başaran yönetim, tahminlere göre daha fazla borçlanmaya gitmeden petrol ve doğalgaz gelirleri ve vergilerle ekonomik gerilemeyi 2019’da tersine çevirmeye çalışacak.

Devlete iftira suçundan üç gazetecinin gözaltına alınmasının ardından, basın mensupları Devlet Başkanı Bouteflika’ya bir mektup göndererek gazetecilerin salıverilmesini talep etti. 2012’de özgür ve bağımsız basın faaliyetleri için, bilgiye ulaşma hakkına ilişkin yasayla gazetecilik faaliyetleri koruma altına alınmıştı, ancak elektronik ortamda gazetecilik yapan basın mensupları bu kapsamda değerlendirilmiyor.  Cezayir hükümeti, ülkenin güneyinde başlatılan ancak 2014’de geniş çapta protesto gösterileri nedeniyle ertelenen kaya gazı projesini yeniden faaliyete geçirdi. Proje kapsamında Cezayir’in ulusal hidrokarbon şirketi Sonatrach, yabancı ülkelerden firmalarla ortaklaşa oluşturulan bir konsorsiyum ile kaya gazı arama faaliyetlerine başlayacak. 

Cezayir Anayasa Konseyi Başkanı Murat Medelci, parlamentoda patlak veren krize (vekillerin Meclis’i ablukaya alarak, eski Meclis Sözcüsü Sait Buhaca’yı tartışmalı bir şekilde görevinden azletmesi) müdahale edilmesinin söz konusu olmadığını duyurdu. Muhalefetin meclis sözcüsüne yönelik hareketi yasadışı olarak addetmesi tartışmalara yol açmıştı. Yasaya göre, fiziksel olarak görevini sürdürmesine engel teşkil eden bir durum yoksa ya da aynı zaman diliminde farklı bir meslek icra etmiyorsa, milletvekillerinin meclis sözcüsünü azletme hakkı yoktur.

Libya
Hafter, Palermo’daki zirve öncesinde Rusya Savunma Bakanı Sergei Shoigu ile Moskova’da görüştü. Palermo’da Serraç ile bir araya geldiği ve zirve öncesinde görüşmeler gerçekleştiği belirtildi. Hafter, Libya ordularının birleşmesine ilişkin tasarılara yönelik olumsuz görüş dile getirdi. İtalya Başbakanı, Palermo’da gerçekleşecek görüşmeler sonrasında, Libya’da Aralık’ta yapılması planlanan genel seçimlerin baharda yapılabileceğini belirtti. BM Libya Misyonu Şefi Selame, Aralık’ta seçim düzenlenmesinin mümkün görünmediğini açıklamıştı.

Aralık ayında seçimlerin düzenlenmesinde baskın olan taraflardan biri Fransa. Fransa, özellikle Trablus’ta çatışmaların arttığı dönemde İtalya’yı süreci oyalamakla ve Libya’nın istikrara kavuşmasını engellemekle suçlamıştı.

Uluslararası Adalet Divanı Başsavcısı Fatou Bensouda, BM Güvenlik Konseyi’ne Libya’daki güvenlik ortamının sağlanması için Kaddafi’nin oğlu Saif Kaddafi’nin, Hafter liderliğindeki kuvvetlerden biri olan Saika Kuvvetleri komutanı Mahmut El Werfalli ve Kaddafi dönemindeki İçişleri Güvenlik Kurumu Başkanı Al-Tuhami Halid’in yakalanması ve tutuklanması için  çağrıda bulundu.

Pazar günü, IŞİD kuvvetleri Sabrata’ya (Trablus’un 75 km güneyinde) saldırı düzenledi. Sabrata’da bulunan IŞİD’le mücadele tugayı Al Wadi ile IŞİD arasında çıkan çatışma sonucu, IŞİD’in güneyden şehre girişi engellendi ve kayıp yaşanmadı. IŞİD, her iki yönetime saldırılarını sıklaştırmaya başladı. Sirte Koruma ve Güvenlik Kuvvetleri başkan yardımcısı, Trablus yönetiminin kurduğu El-Bünyan El-Marsus kuvvetleri bünyesinde görev yapan Ali Erfida, Kums’da uğradığı suikastte ağır yaralandı. El-Bünyan Al-Marsus’un askeri istihbarat şefi Mohammed Al-Ganidi, ordunun Hafter’in komutasındaki kuvvetlerle birleşmesini kesin bir dille reddetti.  

29 Ekim Pazartesi, çöl kesiminde bulunan Jufra’da üçü sivil olmak üzere en az beş kişinin hayatını kaybettiği IŞİD saldırısında,10 kişi kaçırıldı. Jufra bölgesinde Fukaha şehrinde yer alan LNA (Hafter’in önderliğindeki doğu kesimi yönetimi) birliklerini hedef alan saldırı, 2016’da Sirte’de mağlup edilen IŞİD’in Libya’da yeniden faal olduğu şeklinde yorumlandı. Libya, beş ülkeyle sınır komşusu ve mevcut merkezi yönetim eksikliği nedeniyle sınır güvenliğini sağlayamıyor.

Hafter’in önderliğindeki LNA (ülkenin doğu kesimini yöneten askeri yapılanma) ve Çad, özellikle Libya’nın güneyinde artış gösteren istikrarsızlıkta payı olan Çadlı askeri gruplara yönelik işbirliği yapacak. Bu iş birliği, Hafter’in Trablus’a karşı ülkede nüfuzunu güçlendirme çabası olarak nitelendiriliyor. Hafter, önceki açıklamalarında Trablus’u ‘özgürleştirmeyi’ tasarladığını belirtmişti.

Tunus

Tunus Parlamentosu, Başbakan Şahid’in işsizlik ve ekonomik sorunları toparlama amacıyla tasarladığı yeni kabinesine güven oyu verdi. Tunus’un iktidar partisi Ennahda ve Nida Tunis arasında tartışma konusu olan yeni kabine,  Meclis Başkanı’nın usulsüzce görevinden azledildiği iddiası sonrasında ülkedeki en büyük politik açmazlardan birine yol açmıştı. Devlet Başkanı Essebsi, Başbakan ile arasında fikir ayrılığı olmadığını ancak kabine değişikliğinin kendisini memnun etmediğini belirtti. Yasama organı üyeleri arasında bu değişikliğin bir darbeye eş nitelikte olduğunu savunanlar bulunuyor.

Tunus’un başkenti Tunus, en yoğun caddelerinden biri olan Habib Bourguiba’da biri sivil dokuz kişinin yaralandığı bir intihar saldırısıyla sarsıldı. Herhangi bir örgüt bağlantısı saptanamayan, 30 yaşında işsiz bir üniversite mezunu kadın tarafından düzenlenen intihar saldırısında, saldırgan dışında can kaybı olmadı. Tunus IŞİD’e katılımın en yoğun yaşandığı Arap ülkelerinden biri olarak biliniyor. Siyasi istikrarsızlık ve zaaf terörle mücadeleyi zorlaştırdığı gibi, daha önceki saldırılar ve yenisi ülke ekonomisine ve özellikle turizme ciddi zarar veriyor.

Moritanya
Beklenen seçim sonuçlarının ardından Moritanya’nın yeni kabinesi açıklandı. Mohammed Salem Ould Al-Bashir başbakan olarak kabineyi kurmak üzere atandı.  Yeni kabine üyeleri arasında eski Genelkurmay Bakanı Ahmed Ould El Ghazouani, yeni savunma bakanı olarak atandı. Yeni kabinede iktidardaki Cumhuriyet Birliği Partisi (UPR) başkanı Sidi Mohamed Ould Mahamed, kabine sözcüsü görevini üstlendi.

Kölelik karşıtı çalışmalarıyla tanınan aktivist Biram Dah Abeid, Moritanya rejimine yakın bir gazeteciyi tehdit ettiği iddiasıyla 3 aydır göz altında. Parlamentoya seçilen ancak mevcut durum nedeniyle görevine başlayamayan Ubeyd’in salıverilmesine yönelik uluslararası kampanyalar sürüyor.