Kuzey Afrika Gündemi: 29 Şubat-6 Mart 2020

Fas
Fas Dışişleri Bakanı Nasser Bourita, Devlet Meclis Üyesi ve Çin Dışişleri Bakanı olan Wang Yi ile telefonda görüştü. Çinli bakanın talebi üzerine gerçekleştirilen görüşmede bakanlar ikili işbirliklerinin derinleştirilmesinin yanı sıra Çin’de ortaya çıkan ve tüm dünyaya yayılmak üzere olan korona virüs ile ilgili de birbirleriyle dayanışma içinde olacaklarını bildirdi. 2020 yılı, Fas-Çin diplomatik ilişkilerinin 60. yıldönümü olması hasebiyle ikili ilişkiler açısından önem arz ediyor.

Fas sınırında bulunan ve İspanya’ya ait özerk bir yapıya sahip olan Ceuta’da yaşayan Faslılar, iktidarda bulunan aşırı milliyetçi Vox partisinin ayrımcı politikalarını protesto etmek amacıyla sokaklara döküldü. En az 6000 Faslının katıldığı yürüyüşte protestocular ırkçılığa, eşitsizliklere ve İspanyol kurumlarının Faslıların ihtiyaçlarına karşı olan ilgisizliklerine tepki gösterdiler.

Geçtiğimiz hafta cuma günü sona eren ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından düzenlenen “Flintlock” askeri tatbikatına Fas, hava ikmal desteği sağladı. Fas, Moritanya, Kamerun ve Batı Afrika'daki 12 ülke dâhil olmak üzere iki haftalık tatbikat programına 30'dan fazla ülke katıldı.

Fas özel kuvvetleri Türkiye, Pakistan, Umman, ABD, Fransa ve NATO askeri birlikleriyle beraber Katar’daki askeri tatbikata katılıyor. Tatbikatlar, katılımcı kuvvetlerin sınır ötesi güvenlik tehditlerine karşılık vermek üzere hazırlamaya ve eğitmeye yönelik eğitimlerden oluşmaktadır. Aynı zamanda Fas, Katar’da yapılacak olan 2022 dünya kupası hazırlıklarının her açıdan destek olmaktadır, ilgili tatbikat da bu hazırlıkların bir parçası olabilir.

Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı, M88 Herkül zırhlı kurtarma araçlarının Fas hükümetine olası 240 milyon dolarlık satışını onayladığını açıkladı. Fas, envanterine kazandırdığı savunma araçlarını ve hizmetlerini, zırhlı birlik yükseltmelerine göre savaş aracı kurtarma yeteneklerini güncelleyerek silahlı kuvvetlerin modernizasyonunu sağlamayı planlıyor.

Cezayir
Hirak Hareketi’nin önemli isimlerinden ve 161 gündür hücre hapsinde bulunan Karim Tabbou’nun duruşması çarşamba günü Sidi Muhammed mahkemesinde görülmeye başlandı. Hirak destekçileri tarafından büyük ilgi gören duruşma, mahkeme etrafında hareketli saatlerin yaşanmasına neden oldu.

Hirak Hareketi’nin 55. Cuma Protestosu’nun koronavirüs tehdidine rağmen gerçekleşecek. 55. Buluşmada göstericilere ilham veren Larbi Ben M’hidi’nin suikast yıldönümünün de anılması önem arz etmekte. Tabbou’nun duruşması da göz önüne bulundurulduğunda Hirak eyleminin yüksek ses getirmesi beklenmekte.

Cezayir’i ziyaret eden İspanya Dışişleri Bakanı Arancha Gonzalez Laya, Cezayir ile İspanya arasında deniz sınırlarının belirlenmesi konusunda anlaşmazlık bulunduğu söylentilerini reddetti. Görüşmenin ardından İspanya temsilcisinin yaptığı açıklamada münhasır ekonomik bölge ve denizcilik sınırlarının belirlenmesi hususunda %100 olarak anlaşabileceklerini açıkladı. Cezayirli Dışişleri Bakanı Sabri Boukadoum Cezayir'in başta komşu ülkeler olmak üzere herhangi bir ülkeye niyeti veya düşmanca politikası olmayan barışçıl bir devlet olduğunu belirterek problemin çözülmesi için yalnızca İspanya ile diyalog ve ortaklık kurmak istediklerini belirtti.

Cezayir ilk koronavirüs vakasını 25 Şubat'ta doğrulamıştı.4 Mart’ta sağlık bakanlığının yaptığı açıklamaya göre vaka sayısı 17’ye yükseldi. Cezayir Enerji Bakanı Muhammed Arkab, korona virüs nedeniyle petrol üretiminde kesintiye gidilebileceği hususunda açıklamalarda bulundu. OPEC’e dâhil olan ve olmayan tüm ülkelerle birlikte bu yönde bir eğilimin olduğunu belirten Arkab bu eğilimin 2019’dan beri devam ettiğinin altını çizdi.

Tunus
İlk olarak Çin’de ortaya çıkan ve dünya çapında 60’tan fazla ülkeye yayılan koronavirüs, Sağlık bakanı Abdelatif el-Maki’nin vakayı doğrulamasıyla birlikte Tunus’a da ulaştı. Virüs, yakın zamanda İtalya’dan dönen bir Tunus vatandaşının test sonuçlarında pozitif olarak tespit edildi.

Tunus’un uzun süredir devam eden ülkenin tüm dengelerini sarsan hükümet kurma mücadelesi nihayet sona erdi. Tunus’un yeni koalisyon hükümeti cuma günü göreve başladı. Fahfah hükümeti üyeleri, Cumhurbaşkanı Kays Said’in önünde yemin ederken, ülke yasalarında belirtildiği üzere mülk ve kazançlarını da beyan ettiler. Başbakan İlyas el-Fahfah, ekonomi ve istikrar temelli açıklamalarda bulundu.

Petrol ve gaz üretim şirketi Zenith Enerji’nin yaptığı açıklamaya göre, Tunus hükümeti ile ülke kıyılarında bulunan petrol varlığıyla ilişkili olarak bir anlaşma imzalandığını duyurdu. Şirket şu anda günde yaklaşık 700 varil petrol üreterek, yıllık yaklaşık 15 milyon dolar brüt gelir elde ediyor. Tunus, günlük 35.000 varil petrolün günlük ulusal petrol üretimi ve bunu güvenli olarak tanımlaması nedeniyle cazip bir yatırım bölgesi olarak görülüyor.

Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said, Arap İçişleri Bakanları Konseyi'nin 37. buluşmasına katılan Arap Bakanları kabul ettikten sonra Birleşik Arap Emirlikleri heyetine başkanlık eden Şeyh Saif bin Zayed ile bir görüşme gerçekleştirdi.

Tunus'un başkentinde ki ABD büyükelçiliği güvenlik kontrol noktasının yakınında bir kişi intihar saldırısı gerçekleştirdi. Saldırının etkisiyle bir polis arabası da infilak ederken 5 polis memuru da erken 5 polis memuru da yaralandı.

Libya
Birleşmiş Milletler Libya Destek Operasyonu (UNSMIL) Başkanı olan Ghassan Salame Twitter'dan yaptığı açıklamada sağlık sorunları nedeniyle görevinden istifa ettiğini duyurdu.

Birleşmiş Milletler tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH)’nin pazar günü yapılan açıklamada, güney Trablus'ta Halife Hafter’e bağlı 23 milisin öldürdüğünü açıklandı. Serrac başkanlığındaki Ulusal Birlik Hükümeti güçleri, “Öfke Volkanı” harekâtı kapsamında sekiz milisin daha öldürüldüğünü ve ikisi Birleşik Arap Emirliklerine ait altı tankın imha edildiğini duyurdu.

Libya Dışişleri Bakanı Muhammed Sayala, Fas’ın Marakeş kentinde düzenlenen “Güvenli ve Düzenli Göç” konferansı sırasında Libya'nın sınırlı imkânlarına rağmen, Avrupa'ya ulaşmaya çalışan göçmen akışını engellemek için hükümetin elinden gelen her şeyi yaptığını açıkladı.

Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti İçişleri Bakanı Fathi Başaga, Hafter güçlerinin gerçekleştirdiği Mitiga Uluslararası Havalimanı ve başkent Trablus'taki Abu Salim bölgesini hedef alan saldırılarının ardında Rus güçlerinin olduğunu belirtti. Suriye’de Beşar Esad ve Halife Hafter’in görevlendirdiği bir heyet pazartesi günü bir toplantı yaptı. Toplantıda Suriye ve Libya'daki son gelişmeler ve iki ülkenin "her türlü terörizm ve dış müdahaleye karşı" mücadele konularıyla, iki ülke arasında diplomatik temsilciliğin yeniden tesis edilmesi kararlaştırıldı.

Halife Hafter ile bağlantılı doğu merkezli yönetim, geçtiğimiz salı günü Şam’da bir büyükelçilik açtı. Şam yönetiminin ve Hafter temsilcilerinin bulunduğu açılışta her iki ülkenin Türkiye’ye karşı beraber hareket edeceklerini belirten açıklamalarda bulunuldu.

Halife Hafter liderliğindeki Libya Ulusal Ordusu (LUO), başkent Trablus’taki Türk askeri varlığına yönelik saldırılarını artırdı. Hafter, 3 Mart’ta Fransa, İtalya ve Almanya danışmanları ve büyükelçilerini içeren üst düzey bir heyetle bir araya gelerek, ülkedeki siyasi ve askeri gelişmeler ele aldı.

ABD Temsilcisi Joshua Harris, Ulusal Mutabakat Hükümeti(UMH) İçişleri Bakanı Fathi Bashagha ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Taj al-Din al-Rezagi ile Pazartesi günü bir araya geldi. ABD Büyükelçiliği çarşamba günü Facebook üzerinden yaptığı açıklamada, toplantının ABD'nin kalıcı bir ateşkes ve barışçıl diyalog için bir araya gelmesi için UMH’nin çabalarına verdiği desteği yinelediğini ifade etti.

Gana ve Somali büyükelçileri, güven mektuplarını Trablus'taki Libya Cumhurbaşkanlığı Konseyi Başkanı Fayez Al-Sarraj'a sundu. İki büyükelçi, ülkelerinin Ulusal Mutabakat Hükümeti ve Libya'nın istikrarı konusundaki desteğini yineleyerek, Libya halkının krizlerini sona erdirmesine yardımcı olmak için Afrika kıtası ve uluslararası çabalara katılma sözü verdi.

Mısır
Mısır silahlı kuvvetleri yaptığı açıklamada, Hişam el- Aşmavi’nin idam edildiğini söyledi. Mısır Silahlı Kuvvetlerinin resmi Facebook hesabında 2013 yılında Mısır eski İçişleri Bakanı Tümgeneral Muhammed İbrahim’i hedef alan Farfara saldırısı ve 2014’te 28 askerin öldüğü saldırı da dahil Aşmavi’nin mahkum edildiği suçların yer aldığı video yayınlandı. Kahire Ceza Mahkemesi, 2 Mart'ta görülen ve kamuoyunda "Ensar Beyt-i Makdis" olarak bilinen davada aralarında Aşmavi'nin de yer aldığı 37 kişi hakkında idam kararı vermişti.

ABD Başkanı Donald Trump, Abdulfettah el-Sisi'ye yaptığı açıklamada, Washington'un Rönesans Barajıyla ilgili bir anlaşmaya varılabilmesi için çaba göstereceğini söyledi. Mısır cumhurbaşkanlığından yapılan açıklamada, Trump’ın, ABD yönetiminin Rönesans Barajı üzerinde bir anlaşma imzalanana kadar taraflarla görüşeceğini ve koordinasyonunu sürdüreceğini vurguladığını söyledi.

Mısır Dışişleri Bakanı Sami Şükrü, Etiyopya'nın "aşağı akım ülkelerle bir anlaşmaya varılana kadar" Rönesans Barajı'nı doldurmaya başlayamayacağını söyledi. Şükrü yaptığı açıklamada “Mısır, Etiyopya'nın müzakere yolunu izlediğini görmek istiyor. Etiyopya barajı katılımcı taraflar arasında fikir birliği olmadan doldurursa, bu durum müzakere yolundan sapma olarak kabul edilecek ve uluslararası hukuk kurallarına aykırı olacaktır" dedi.

Mısır'ın çağrısı üzerine pan-Arap bloğunun üyeleri ülkenin başkenti Kahire'de toplandı ve neredeyse tüm üyeler "Mısır'ın Nil üzerindeki su haklarını" destekledi.

Mısır Sağlık Bakanlığı ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ortak bir açıklamada bulunarak, Nil boyunca Aswar kentinden, turistik bir şehir olan Luxor’a giden bir yolcu gemisinde çalışan 12 kişide Korona virüs tespit edildiğini duyurdu. Yetkililer, virüs tespit edilen kişilerin gemide işçi olduğunu belirtirken, virüsün kaynağının ise Tayvanlı bir turist olduğunu düşündüklerini ifade etti. Tespit edilen 12 yeni vakanın ardından ülke genelinde vaka sayısı 15’e yükseldi.