Filistin Unesco’ya Kabul Edildi: Tam Üyelik Sürecinde İlk Raunt Filistinlilerin
Yrd.Doç.Dr. Serhat ERKMEN, ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Ahi Evran Üniv. Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı
Filistin Yönetimi’nin (FY) BM nezdindeki tanınma arayışları sonunda ilk meyvesini verdi. Eylül ayında BM’e tam üyelik başvurusunda bulunan FY’nin başvurusuna ilişkin nihai karar henüz verilmedi. Fakat, ABD’nin başvuruyu Güvenlik Konseyi’nde 9 evet oyu alabilmesi halinde dahi veto etmesine kesin gözüyle bakılıyor. FY, bunun bilincinde olduğundan BM’nin diğer organlarında yer alarak diplomatik kazanımlar elde etme arayışına girdi. Bu organlara yaptığı başvurulardan ilki bugün olumlu sonuçlandı. Ekim ayı başında UNESCO’nun Yürütme Kurulu’ndan kabul alan FY, bugün yapılan oylama ile UNESCO’nun tam üyesi haline geldi.
Paris’te yapılan toplantıya katılan ülkeler arasında yapılan toplantıda 107 ülke FY’nin lehine karar verirken, 52 ülke çekimser kalmış, 14 ülke ise karşı oy vermiştir. BM’nin bir organı olan UNESCO’da veto kurumu bulunmamaktadır. Yeni bir üye kabulü için üçte iki çoğunluk yeterli olmaktadır. Paris’te yapılan toplantıya 173 ülke katıldığından üçte iki çoğunluk sağlanabilmiştir. Güvenlik Konseyi’ne üye ülkelerden Brezilya, Çin, Rusya, Hindistan, Güney Afrika ve Fransa lehte oy kullanırken, ABD ve Almanya karşı oy kullandı. İngiltere ise çekimser kalmıştır.
Oylama sonucunda FY’nin elde etmiş olduğu başarı hem El Fetih ile Hamas arasındaki mücadelede hem de FY’nin İsrail ve ABD’nin isteği hilafına yürüttüğü diplomatik savaşta önemli bir aşamadır. İki hafta önce İsrail hükümeti ile Hamas arasında yapılan takas anlaşması Hamas’a Filistinliler arasında yeniden önemli bir prestij kazandırmıştır. Her ne kadar dün başlayan çatışmalar iyimser havayı dağıtmış olsa da Hamas’ın yüzlerce Filistinli tutsağı serbest bırakılmasını sağlayan hamlesi El Fetih’in sonuç vermeyen diplomatik savaşının önüne geçmiştir. Bir anlamda, Hamas ile El Fetih arasında farklı metotlar kullansalar da İsrail’e karşı yoğun bir mücadele yürütmeye devam etmektedir. Bu bağlamda, FY’nin UNESCO’da elde ettiği başarı, Hamas’ın hamlesinin önüne geçmiştir. Öte yandan, UNESCO’da FY lehine çıkan karar, ABD ve İsrail’i de zorda bırakmıştır. Çünkü, oylama sonucu dünyada pek çok devletin FY’ye ve Filistin Davası’na verdiği desteği bir kez daha gözler önüne sermiştir.
Ancak, FY’nin bu başarısı uzun bir muharebede kazanılmış bir çatışma gibidir. Oylamanın gösterdiği en önemli olgulardan birisi AB’nin ve gelişmemiş ülkelerin tutumlarının değişkenliğidir. UNESCO’da Fransa’nın lehte ve İngiltere’nin çekimser oyları, ABD’nin BM Güvenlik Konseyi’nde veto kartını kullanmak zorunda kalacağını göstermektedir. ABD, bu kartı kullanacağını daha önceden ilan etmiş olsa da temel beklentisi, Güvenlik Konseyi’ndeki oylamada 9 evet oyunun verilmemesi halinde vetoyu kullanmaktadır. Öte yandan, AB ülkelerinin tutumlarındaki farklılık da FY’yi cesaretlendirmektedir. Almanya’nın tavrı açıkça FY’nin karşısında olmasına rağmen diğer ülkelerin tutumları FY’nin diplomatik tanınması açısından umut verici olmuştur. Dikkat çeken son nokta ise ABD yardımına ihtiyaç duyan geri kalmış ülkelerin baskı altında kalmasıdır. Bu durum, FY’yi BM Genel Kurulu’nda zor durumda bırakabilir. ABD’nin FY’nin üyelik sürecindeki baskısı bununla da sınırlı kalmamaktadır. Daha önce ABD, FY’nin bağımsızlığını tanıyan kuruluşlara finansal yardımı yasaklayan yasası çerçevesinde UNESCO’ya sağladığı maddi desteği keseceği açıklamıştı. UNESCO’nun yıllık 653 milyon dolarlık bütçesinin "’sini tek başına ABD’nin karşıladığı düşünüldüğünde bu ciddi bir tehdittir. Fakat, FY’nin üye olduğu her kuruluşla İsrail ilişkisini donduracak ABD’de de yardımı kesecekse bunun uzun vadede kime zarar getireceği tartışmalıdır.
Özetle, FY’nin UNESCO’ya kabul edilmesi İsrail ve ABD’nin yürüttüğü yoğun karşı diplomatik kampanyaya karşısında önemli bir adım olarak görülebilir. Ancak, bu kazanım dahi FY’ye BM’de tam üyelik kapısını açmamıştır. Elinde veto kartı olduğu sürece Filistin sorununda BM’de nihai sözü ABD söyleyecektir. FY’nin önümüzdeki günlerde yeni diplomatik kazanımlar elde etmesi bu kartı kullanmayı zorlaştırsa da bu kazanım sadece diğer rauntların daha çetin geçmesini sağlayacaktır. Yine de FY’nin UNESCO’ya kabulü Filistin Davası’na destek verenler için çoktan yaşanması gereken bir sevinçtir.
