Kerkük Katliamı’nın 62. Yıl Dönümünde Türkmenlerin Durumu

1921 yılında İngilizler tarafından kurulan Irak Krallığı’nda, halkın üçüncü en büyük unsuru olan Türkmenlere karşı birçok katliam yapılmıştır. Bu dönemde İngiliz işgaline karşı çıkan gruplar, Kerkük ve çevresinde örgütlenip İngiliz ordusuna karşı faaliyet göstermişlerdir. Bu nedenle Irak Krallığı döneminde İngilizlerin Türkmenlere yönelik tavrı dışlayıcı olmuştur.

Türkmenlere karşı Kerkük’te gerçekleştirilen ilk katliam 1920 Irak İsyanı direnişinin fitilini ateşleyen Telafer Türkmenlerine karşı İngiliz güçleri tarafından gerçekleştirilmiştir. İlk katliam girişimi, İngiliz işgal güçlerine direniş gösteren Türkmenlere karşı 4 Mayıs 1924 tarihinde Kerkük’te yaşanmıştır. Bu olay Hristiyan ve Müslüman kavgası şeklinde gösterilmeye çalışılmış; söz konusu olaylarda 56 Müslüman ve birkaç Hristiyan hayatını kaybetmiş ve 110 kişi de yaralanmıştır. 1946 yılında ise zor koşullar altında Kerkük’teki petrol şirketlerinde çalışan işçilerin grev başlatmasının ardından birçok işçinin tutuklanması olayları derinleştirmiştir. Güvenlik güçlerinin açtığı ateş üzerine çoğunluğu Türkmen olan 20 civarında kişi hayatını kaybetmiştir.

14 Temmuz 1959 tarihi, Türkmenlerin Kerkük ve çevresindeki varlığını hedef alan ve Türkmenlerin Irak’taki en büyük travmalarından biri olan Kerkük Katliamı’na tanıklık etmiştir. Ne var ki Türkmenlere yönelik işlenen cinayetler, 1959 katliamıyla son bulmamıştır. 16 Ocak 1980’de Türkmen liderleri Doç. Dr. Necdet Koçak, Albay Abdullah Abdurrahman, Dr. Rıza Demirci ve Adil Şerif, Saddam Hüseyin rejimi tarafından idam edilmişlerdir. Daha sonra aynı yıl içerisinde 70’e yakın Türkmen aydın daha aynı uygulamaya maruz kalmıştır. Sonraki süreçte Baas rejimi döneminde Altınköprü’de 1991 yılında 100’den fazla Türkmen katledilmiştir. Türkmenlerin en büyük ikinci travması sayılan Altınköprü Katliamı’nda Türkmenlerin önde gelenleri idam edilmiştir.  Baas rejimi döneminde yüzlerce idam ve suikastla Türkmen toplumu farklı bölgelerde hedef alınırken 2003 yılından sonra Türkmenler; el-Kaide, IŞİD, PKK gibi terör örgütlerinin saldırılarına ilaveten farklı silahlı gruplar tarafından ciddi insan hakları ihlallerine maruz kalmışlardır.

Türkmen toplumunun hafızasında ciddi travma oluşturan 1959 Kerkük Katliamı, Irak açısından da bir dönüm noktası olarak değerlendirilmiştir. 1959 Kerkük Katliamı, Kasım darbesiyle Irak’ta etkinliğini artıran sosyalistlerin devrilmesi açısından önemli bir gelişme olarak görülmektedir. Nitekim Kerkük Katliamı’nın ardından Irak kamuoyu sosyalistlere karşı durmaya başlamış ve milliyetçiler tarafından fırsat olarak değerlendirilen söz konusu katliam sosyalistlerin ülkedeki etkinliğinin sonlandırılması için geri sayımın başlangıcı olmuştur. Katliama dönük büyük tepkilere rağmen 1959’dan bu yana hızlı ve radikal değişim yaşayan Irak’ta, Türkmenlerin maruz kaldıkları mağduriyet ve dışlanmalara ilişkin siyasette bir değişimin yaşandığını söylemek mümkün değildir.

Kerkük Katliamı’yla Kerkük’te yaşayan etnik ve dinî gruplar arasında düşmanlık tohumları ekilmiştir. Bu çalışmanın amacı Kerkük ve diğer bölgelerde Türkmenlerle birlikte yaşayan toplumlar arasında bu tür olayların gelecekte yaşanmaması için fikir ve öneriler sunmaktır.