Kürt Bölgesel Yönetimi’nde 7. Hükümet ve Beklentiler

Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen, ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Ahi Evran Üniv. Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı
Kürt Bölgesel Hükümeti’nde 7. Hükümet uzun süren uğraşlardan sonra kuruldu. 25 Temmuz 2009’da yapılan bölgesel parlamento seçimlerinden sonra KDP ve KYB arasındaki stratejik anlaşma gereği kurulan 6. Hükümet, yine bu anlaşma gereği sona erdi. İki parti arasında yapılan anlaşmanın hükümlerinden bir kısmı 4 yıllığına seçilen bölgesel parlamentoda iki yılda bir taraflardan birisinin başbakanlığı üstlenmesini öngörüyor. Her ne kadar 2005’ten sonra kurulan parlamentodaki hükümet (5. Hükümet) için bu anlaşma uygulanmamış olsa bile, hem 2009 hem de 2010’daki bölgesel ve ülke genelindeki seçimlerden KYB’ye göre üstün çıkan KDP’nin baskısıyla 6. Hükümet’in 2 yılını doldurmasından bir süre sonra yeni bir hükümet (7. Hükümet) kuruldu.    5. Hükümetin de başbakanlığını yapan ve aynı zamanda KDP Genel Başkan Yardımcısı olan Neçirvan Barzani’nin başbakanlığında kurulan yeni hükümetin oluşumu beklenenden uzun sürdü. Aslında yeni bir hükümet kurulması gerekliliğine ilişkin tartışmalar 2010 yılının sonlarında başlamıştı. Özellikle bazı KDPli politikacılar ya da onlara yakın köşe yazarları “anlaşma” gereği hükümetin değişmesi konusundaki görüşlerini dile getiriyorlardı. Fakat, Arap Baharı’nın etkisiyle KBY’de meydana gelen olaylar, Bağdat ve Erbil arasındaki gerginleşen ilişkiler ve başta yolsuzluklar olmak üzere KBH’ye yöneltilen eleştiriler gibi nedenler hükümetin kurulmasını geciktiren etkenler olarak öne çıktı. Fakat, ironik olarak hem hükümetin değişmesinin hem de değişmenin gecikmesinin en önemli nedeni, KDP ve KYB arasındaki stratejik anlaşmanın geleceği ve bunun KBY’deki siyasi denklem üzerindeki etkisidir. Çok özet bir ifadeyle, KDP ve KYB arasındaki ittifak, bu iki partiye bölgedeki siyaseti domine etme olanağı verse de her iki tarafın da içten içe bu ittifakın 2006’da kararlaştırıldığı biçimde sürdürülmesinden rahatsızlık duyduğu görülmektedir. Eğer gerçekleşirse 27 Eylül 2012’de yapılacak olan KBY çerçevesindeki yerel seçim iki parti arasındaki ilişkinin ve KBY’deki siyasi yaşamın geleceği açısından bir turnusol kağıdı işlevi görebilecektir. Ancak, henüz netleşmeyen bu süreç öncesinde KBY uzun süreden beri ilk ciddi sınavını hükümetin kurulması aşamasında verdi.    Stratejik anlaşma gereği 2 yıl dolduktan sonra hükümetin değişmesi konuşulmasına rağmen KYB görevi bırakmak istemedi. KDP ise başbakanlığın yeniden kendisine verilmesinde ısrarcı oldu. Mesut Barzani’nin araya girmesiyle 2011 yılının sonuna kadar bir hükümet değişikliği olmayacağı açıklandıktan sonra yeni hükümetin kurulmasının 2012’ye kalacağı belli oldu. Bu ara dönemde KDP tarafından kurulacak hükümetin Necirvan Barzani liderliğinde olacağına kesin gözüyle bakılmasına rağmen Mesut Barzani’nin Barham Salih’in istifasını kabul etmesi 2 Şubat 2012’yi buldu. 7 Mart 2012’de ise resmi olarak Necirvan Barzani hükümeti kurmakla görevlendirildi. Arada geçen bu süre zarfında Necirvan Barzani hükümeti önceki hükümetlere göre daha geniş tabanlı olarak kurmak için ciddi bir çaba sarfetti. Özellikle, KDP ile arası bozuk olan Gorran ve Kürdistan İslami Birliği’ni ikna etmek için görüşme turları düzenledi. Fakat, bu turların sonunda muhalefet partileri hükümete katılmayı reddettiler. Dahası, hükümetin parlamentonun onayıyla değil de iki parti arasındaki işbirliğinin sonucu olarak ortaya çıkartıldığı savıyla hiçbir oylamaya katılmadılar.   Yeni hükümette bazı değişiklikler gerçekleşse de bu değişikliklerin Neçirvan Barzani’nin hedeflediği ölçüde geniş ve kapsamlı olmadığı açıktır. Aşağıda sunulan 6.ve 7. hükümetlerin bakanlar kurulu listesinde değişen en önemli bakanlıklar başbakanlık ve başbakan yardımcılığıdır. Bazı bakanlıklar istisna tutulursa önemli bakanların görevlerini koruması Neçirvan Barzani’nin KBY’de hayli hassas olan dengeleri koruma niyetinde olduğunun açık bir göstergesi olarak okunabilir. Muhalefetten istediği desteği bulamayan (ki bu bölgedeki verili şartlar dikkate alındığında Neçirvan Barzani’nin başarısızlığından ziyade son yıllarda biriken gerilimin neticesi olarak görülmelidir) Barzani’nin bakanları kendisinin mi belirlediği yoksa bakanların isimlerinin KDP ve KYB’den belirlendiği tartışmalı bir husustur. Nitekim, eski başbakan Barham Salih dahi görevini bıraktıktan sonra yaptığı açıklamada birçok işi başarabildiğini fakat partilerin hükümet işlerine müdahalesinin önüne geçilemediğini dile getirmiştir.    Bakanlar Kurulu’ndaki değişim beklentilerinin bazıları gerçekleşmemiştir. Örneğin, 2011 yılı başlarında Süleymaniye’de meydana gelen KDP karşıtı gösteriye müdahalesinden sonra bakanlığı ciddi bir biçimde tartışılan Kerim Sincari görevini korumuştur. Bu bakanlık için KDP’ye bağlı özel birlikler olan Zerevani’nin komutanı ve eski bir PKK terör örgütü sorumlusu olduğu söylenilen Aziz Veysi’nin adı geçse de anlaşıldığı kadarıyla yeni hükümeti bekleyen olumsuz gelişmeler karşısında bu değişimin gerçekleşmediği görülmektedir. Bu Türkiye ile iyi ilişkiler kurmayı her zaman için önemli bir ilke belirlemiş olan Neçirvan Barzani’nin hükümeti açısından pek şaşırtıcı değildir. Öte yandan, önceki hükümetlerde de görev almış bazı kritik bakanların yerlerini koruması da olağan gibi görünüyor. Bunlar arasında bölgedeki petrol piyasasını canlandıran Aşti Havrami ya da KYB’nin önde gelenlerinden olan Maliye Bakanı Bayiz Talabani sayılabilir. Değişen bakanların ise KBY’de ciddi olarak tartışılan bazı isimler olduğu görülüyor. Son dönemde yolsuzluk nedeniyle ön plana çıkan Sağlık Bakanlığı ile büyük beklentilerle göreve getirildikten sonra yaptığı değişikliklerin ciddi tartışmalar yarattığı Yüksek Öğrenim Bakanlıkları’ndaki değişim bölgeyi yakından izleyenleri şaşırtmamıştır. Bakanlıkların dağılımında dikkat çeken son husus ise bakanlıkların mümkün olduğunca her iki partiye de eşit dağıtılması dikkate alınmış olsa da bu hükümette KDP’nin ağır basacağıdır.    Yeni Hükümetin Önündeki Sorunlar   KBY’de 7. Hükümetin hayli karmaşık bir dönemde göreve geldiği söylenebilir. Bölgede aylardır tartışılan ve muhalefet liderleri kadar, Celal Talabani ve Mesut Barzani’nin de dahil olduğu reform çalışmaları kısa vadedeki ilk gündem maddesidir. KBY’nin bir türlü resmileşemeyen anayasası, artan ekonomik sıkıntılar, gerilen siyasi atmosferin yanısıra Eylül ayında yapılması beklenen yerel seçim Barzani hükümetinin ilk etapta karşılaşabileceği sorunlardır. Fakat, Barzani hükümetini sadece bölgenin içindeki siyasi ilişkilerden kaynaklanan sorunlar beklememektedir. Bağdat ile Erbil arasındaki sorunların tırmandığı bir dönemde bu ilişkiyi yürütebilmek son derece güç olabilir. Mesut Barzani’nin ABD ziyaretinde yaptığı konuşmada açıkça belirttiği gibi Iraklı Kürtler, Irak Başbakanı Nuri Maliki’nin tek adam yönetimine kayan tutumlarından büyük rahatsızlık duymaktadır. Haşimi kriziyle iyice açığa bu gerilim, Tartışmalı Bölgeler, Petrol Yasası ve Kerkük Sorunu gibi işgalden sonra bir türlü çözülemeyen, fakat her geçen gün ağırlaşan sorunları daha da çözülemez kılmaktadır. Tüm bunlara, Suriye’deki olayların da eklenmesiyle Necirvan Barzani hükümetinin önündeki çözülmesi gereken sorunlar dosyası iyice kabarmaktadır. Özetle, gerek Iraklı Kürtlerin kendi içindeki sorunlar, gerek Bağdat ile Erbil arasındaki sorunlar gerekse de KBY’nin bölgedeki diğer Kürt hareketleri ile olan ilişkileri bağlamında kritik bir dönemde işbaşına gelen Neçirvan Barzani Hükümeti’ni zor bir dönem beklemektedir.

Görevi 6. Hükümet 7. Hükümet Başbakan Barham Salih (KYB) Neçirvan Barzani (KDP) Başbakan Yrd. Azad Barvari (KDP İmad Ahmet (KYB) İçişleri Bakanı Kerim Sincari  (KDP) Kerim Sincari (KDP) Peşmerge Bakanı Cafer Mustafa Ali (KYB) Cafer Mustafa Ali (KYB) Maliye Bakanı Bayiz Said Muhammet Talabani (KYB) Bayiz Said Muhammet Talabani (KYB) Doğal Kaynaklar Bakanı Aşti Havrami (Bağımsız-KDP’ye yakın) Aşti Havrami (Bağımsız-KDP’ye yakın) Adalet Bakanı Rauf Raşit Muhammet (bağımsız KDP’ye yakın) Şirvan Hayderi (KDP) Planlama Bakanı Ali Sindi (KDP) Ali Sindi (KDP) Sağlık Bakanı Taher Abdullah Hussein Hawrami (KYB) Rekevt Hame Reşid (KYB) Eğitim Bakanı Sefin Muhsin Dizayi (KDP) İsmet Muhammed Halit (KDP) Yüksek Öğrenim Bakanı Dilawer Alaaddin (Bağımsız KYB’ye yakın) Ali Said (KYB) İmar ve İskan Bakanı Kamran Ahmet Abdullah (KYB) Kamran Ahmet Abdullah (KYB) Turizm Bakanı Samir Akravi (Bağımsız KDP’te yakın) Dilşad Şahab (KDP) Sosyal İşler Bakanı Asos Necip Abdullah (KYB) Asos Necip Abdullah (KYB) Gençlik ve Kültür Bakanı Kava Mahmut Şakir (Komunist Parti) Kava Mahmut Şakir (Komunist Parti) Şehit ve Enfal Bakanı Sabah Ahmet Muhammet Sabah Ahmet Muhammet Ziraat Bakanı Cemil Süleyman Haydar (Bağımsız) Sirvan Baban (Bağımsız) Sanayi ve Ticaret Bakanı Sanayi ve Ticaret Bakanı (Türkmen) Sanayi ve Ticaret Bakanı (Türkmen) İletişim Bakanı Anvar Cebali Sabo (Hıristiyan-bağımsız KDP) Johnson Siyavuş (Hıristiyan-bağımsız KDP) Diyanet İşleri Bakanı Kamil Ali Aziz (Kürdistan İslami Hareketi) Kamil Ali Aziz (Kürdistan İslami Hareketi) Elektrik Bakanı Yasin Ebubekir (KDP) Yasin Ebubekir (KDP)