Pakistan’ın Güney Veziristan Operasyonu

Sercan Doğan, ORSAM Ortadoğu Uzman Yardımcısı
Pakistan uzun süreden beri hazırlandığı Güney Veziristan operasyonuna 17 Ekim itibariyle başlamış bulunmaktadır. Ülkenin kuzeybatısında, Afganistan sınırında bir aşiret bölgesi olan Güney Veziristan Pakistan’daki Taliban gruplarının, el-Kaide ve bağlantılı diğer terörist örgütlerin önemli üslerinden biri olarak değerlendirilmektedir. 2009 baharındaki operasyonlarla başka bir aşiret bölgesi olan Swat vadisini denetimine alan Pakistan ordusu, Haziran 2009’dan itibaren Güney Veziristan’ı güneyinden ve doğusundan ablukaya almaya başlamıştı. Pakistan ordusu yaklaşık dört aydır hava bombardımanları ve top ateşleriyle ablukasını sürdürmekteydi. Operasyon sürmekle beraber nasıl bir ilerleme kaydedildiğine dair kesin bilgiler mevcut değildir. Zira her iki taraf da, hem Pakistan devleti hem de Taliban medyaya farklı bilgiler yansıtmakta ve aynı zamanda bir enformasyon savaşı da yürütmektedirler.

Veziristan, Pakistan’ın Federal Aşiret Bölgeleri’nin (Federally Administered Tribal Areas) yedi parçasından biridir. Bu bölgeler gerek geçmişte İngiliz kolonyal idaresinin, gerekse günümüzde İslamabad hükümetinin merkezi denetiminin geçerli olmadığı bölgelerdir. Bölgedeki temel aidiyet referansı Pakistan vatandaşlığı değil aşiret bağlılıklarıdır. Pakistan bölgedeki aşiret liderleri ile anlaşmak ve onları tanımak suretiyle olabildiğince ademi merkeziyetçi bir yaklaşımla bölgeyi idare etmiştir. Veziristan bölgesinin en önemli aşiretleri Veziri ve Mehsud aşiretleridir. Pakistan’daki Taliban gruplarının şemsiye örgütü sayılan Tehrik-i Taliban Pakistan’ın mevcut lideri Hekimullah Mehsud ve önceki lideri Beytullah Mehsud bu aşirettendir. Veziristan’da Mehsud’ların Taliban örgütlerinden başka Hafız Gül Bahadır, Molla Nazır ve Sirac Hakkani gibi nüfuzlu kişilerin de Taliban bünyesinde örgütleri bulunmaktadır.

Pakistan ordusunun 4 ay kadar süren hazırlıklarında Taliban militanlarını coğrafi olarak izole etmenin yanı sıra diğer grupların desteklerinden de mahrum bırakmaya çalışmıştır. Associated Press’in haberine göre(1) Pakistan, Hafız Gül Bahadır ve Molla Nazır’a bağlı militanların çatışmada tarafsız kalmalarını sağlamıştır. Bu durum Pakistan ordusuna birden fazla cephe açma imkânı verirken aynı zamanda karşılaşabilecekleri Taliban gücünü de azaltmıştır. Öte yandan da Bahadır ve Nazır’ın bu hamlesi aşiretsel ve siyasi sebeplerden kaynaklanabilecek bir rekabeti göstermesi açısından da anlamlıdır. Operasyonun sonucu olarak Hekimullah Mehsud’un zayıflayacağını öngörüp Taliban hareketi içerisindeki mevcut dengelerle oynama girişiminde bulunabilecekleri tahmin edilebilir. 

Çatışmanın niteliği, Pakistan ordusunun yapısı, bölgenin coğrafi ve sosyal karakteri Pakistan’ın operasyondan sonuç almasını güçleştirebilir. Pakistan ordusunun bölgedeki 28000 civarındaki askeri gücüne karşılık Taliban’ın 10000 civarında militanı olduğu tahmin edilmektedir. Gene de bu tür bir oransızlık, konvansiyonel olmayan çatışma koşullarında pek bir anlam ifade etmemektedir. Özellikle Hindistan’a karşı olası bir konvansiyonel bir savaş için örgütlenmiş olan Pakistan ordusu beklendiğinden daha da zayıf bir performans sergileyebilir. Bölgeden ulaşan son haberler(2)  20 Ekim Salı günü operasyonun dördüncü gününde G. Veziristan’ın Kotkai kentinin Taliban tarafından Pakistan ordusundan geri alındığını bildirmektedir. Operasyonu Pakistan açısından zorlaştıran bir başka unsur da yörenin aşiretsel yapısıdır. Yukarıda belirtildiği gibi Hekimullah Mehsud bölgede güçlü bir aşirete mensuptur. Bunun yanı sıra 2004’den itibaren bölgeye yerleşen Taliban grupları, hükümet yanlısı aşiret liderlerine suikastlarla ortadan kaldırarak gücünü pekiştirmiştir. The Long War Journal adlı web sitesindeki bir analizde mevcut aşiret liderlerinin Taliban’ı açıkça desteklediği veya Taliban’a karşı harekete geçmekten korktukları belirtilmektedir. (3)  Öte yandan, Pakistan ordusunun bu operasyonunun aşiretler tarafından özerkliklerine bir müdahale olarak algılanabilmesi de ihtimal dâhilindedir. Bütün bu etmenlerin yanı sıra yaklaşan kış mevsimi de operasyonu çok sıkışık bir zaman çizelgesine gömmüş gibi görünmektedir. Bölgenin bol engebeli ve dağlık yapısı zaten geniş ölçekte bir ordu harekâtını zora sokma potansiyel taşımaktadır. Operasyonun uzaması ve bir gerilla savaşı halini alması ise, Pakistan ordusunun konvansiyonel olmayan bir mücadeleyi düşmanlık potansiyeli yüksek bir yörede, ağır kar ve kış koşulları altında sürdürmesine yol açacaktır.

Pakistan’daki Taliban tehdidi kuşkusuz ki Afganistan’daki direnişten bağımsız olarak ele alınamaz. Dolayısıyla Amerika Birleşik Devletleri (ABD) de gerek Pakistan’a 2001’den beri aktardığı milyar dolarlar ölçüsündeki yardımın yanı sıra son birkaç yıldır da insansız hava araçları yoluyla önemli liderlere suikastlar düzenlemektedir. Veziristan operasyonu Pakistan iç güvenliği ile ilgili olduğu kadar ABD’nin Teröre Karşı Savaş’ı (War on Terror) kapsamında da değerlendirilmektedir. Asia Times’daki bir değerlendirmeye göre, Pakistan’ın düzenlediği bu operasyonun hedeflerinden biri de Afganistan’daki Taliban militanlarını Veziristan’a çekmek suretiyle Afganistan’daki direnişi baş edilmesi daha kolay bir seviyeye getirmektir. (4) 

Pakistan’ın Güney Veziristan operasyonunun ilk haftasında taraflardan çelişkili açıklamalar gelmiştir. Hiçbir taraf etkili bir üstünlük içinde olduğunu iddia edememekle beraber, operasyonun ikinci haftasında yukarıda bahsedilen etmenlerden ötürü Pakistan ordusundan mucize beklememek gerekmektedir. Operasyonun geleceğine dair en önemli soru ise Pakistan’ın iddia ettiği gibi iki haftada hedeflerine ulaşıp ulaşmayacağıdır. Zira yaklaşan kış koşullarının da hesaba katılması Pakistan’daki Taliban ayaklanmasına dair senaryoları gayet kötümser hale getirebilmektedir.  



1 Pakistan cuts deal with anti-American militants, 19 Ekim 2009,
http://news.yahoo.com/s/ap/20091019/ap_on_re_as/as_pakistan.
2 Pakistan suffers reverses in offensive against militants, 20 Ekim 2009, http://www.miamiherald.com/news/world/AP/story/1291821.html.
3 Bill Roggio, Taliban retake town from Pakistani Army in South Waziristan, 20 Ekim 2009, http://www.longwarjournal.org/archives/2009/10/taliban_retake_town.php. 
4 Syed Saleem Shahzad, Where Pakistan's militants go to ground,23 Ekim 2009, http://www.atimes.com/atimes/South_Asia/KJ23Df03.html.